Dit is een publicatie van Sociale Vraagstukken
Samenwerking tussen sociale ondernemingen en reguliere werkgevers kan meer mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt duurzaam aan het werk helpen. Onderzoekers Linda Bakker en Leendert de Bell over innovatie op de arbeidsmarkt.
De huidige spanning op de Nederlandse arbeidsmarkt is ongekend en neemt vooralsnog alleen maar verder toe. Volgens recente cijfers van het CBS zijn er momenteel 143 vacatures per 100 werklozen. De arbeidstekorten beperken zich niet langer tot de bekende sectoren zoals zorg, onderwijs, bouw en logistiek. In het tweede kwartaal van 2022 meldde UWV dat er inmiddels in alle beroepsgroepen sprake was van een tekort aan personeel.
Tegelijkertijd is er ook nog een groot onbenut potentieel van mensen die wel aan het werk willen, maar om verschillende redenen niet of moeilijk aan het werk komen. Dit zijn niet alleen de klassieke bijstandsgerechtigden, maar ook bijvoorbeeld jongeren zonder startkwalificatie, mensen met een lichamelijke of psychische beperking, mensen met een vluchtelingenachtergrond, ex-gedetineerden en ouderen. Het aantal langdurig werklozen, jongeren en statushouders dat moeilijk aan het werk kan komen, betreft volgens schattingen van de SER enkele honderdduizenden mensen.
Weerbarstige praktijk
Hoewel de rekensom op papier snel gemaakt lijkt, blijkt de praktijk een stuk weerbarstiger. Vraag en aanbod op de arbeidsmarkt vinden elkaar niet vanzelf, en in veel gevallen zullen er ook extra inspanningen van werkgevers nodig zijn om deze kwetsbare groepen de juiste ondersteuning en begeleiding te bieden om duurzame arbeidsparticipatie mogelijk te maken.
Een veelgehoord signaal van werkgevers, zeker nu, is dat ze wel mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt willen aannemen, maar vaak niet goed weten hoe ze dit moeten aanvliegen. De noodzakelijke randvoorwaarden, met name in relatie tot de uitvoering van de Participatiewet, de banenafspraak en de Wet inburgering, zijn hierbij ook niet altijd even helder voor alle betrokken partijen. ‘We staan in de startblokken, maar we hebben zelf geen directe toegang tot mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Als we tegen de gemeente zeggen: “Kom maar”, dan komt er niets’, aldus een werkgever in de bouwsector tijdens ons onderzoek.
Sociale ondernemingen
Er zijn inmiddels steeds meer sociale ondernemingen met als primair doel om arbeidsintegratie van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt mogelijk te maken. Hoewel de aanpak en de verdienmodellen van deze sociale ondernemingen vaak zeer verschillend zijn, slagen zij er meestal wel in om passende banen te creëren voor deze kwetsbare groepen.
Sociale ondernemingen hebben de afgelopen jaren veel kennis en expertise opgebouwd rond inclusief werkgeverschap. Denk aan het aanpassen van de functie op de vaardigheden van de werknemer, het zogeheten jobcarven. Veel van deze sociale ondernemingen zoeken ondertussen naar manieren om hun maatschappelijke impact te vergroten. Vanwege hun primaire doelstelling hoeft dit echter niet noodzakelijkerwijs gepaard te gaan met autonome groei van de eigen organisatie. Meer maatschappelijke impact kan in principe ook gerealiseerd worden in samenwerking met andere werkgevers. En idealiter ook nog op een schaal die voor individuele organisaties niet haalbaar is.
Gezien de omvang en de complexiteit van het arbeidsmarktvraagstuk zijn wij een tweejarig (praktijkgericht) onderzoek gestart om beter inzicht te krijgen op welke innovatieve wijzen deze sociale ondernemingen met reguliere werkgevers kunnen samenwerken. Ons gezamenlijke doel is om meer en betere banen te creëren voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Hier delen we een aantal van de belangrijkste eerste inzichten, zodat ook andere werkgevers het onbenutte potentieel op de arbeidsmarkt effectiever kunnen adresseren.
Lees verder