Dit is een publicatie van FD

In tijden van krapte groeien de baankansen voor langdurig werklozen. Brabant is erg bedreven in het aan werk helpen van deze groep. Jaar na jaar stromen meer mensen vanuit een uitkering door naar een baan. 'Eigenlijk is de arbeidsmarkt super simpel, alleen maken we hem zo moeilijk.'

In het kort

In Noord-Brabant zitten relatief weinig mensen in de bijstand. Werkgevers vinden het risicovol om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan te nemen. Maar door intensieve samenwerking en slim gebruik van regelingen lukt dit hier toch vaker dan in andere regio's.

Ze houdt ervan om met haar kar door het grote magazijn te lopen. Qmusic op de achtergrond, in haar hand een scanner die haar de weg wijst langs de hoge schappen waar bestellingen moeten worden gepakt en in de kratten gelegd. Orderpicker Veronique Jamlean (26) werkt nu zo'n vier jaar bij Wiltec in Uden. 'Leuk en afwisselend' vindt ze haar baan bij deze groothandel in onder andere bedrijfskleding en persoonlijke beschermingsmiddelen. Ooit volgde ze een opleiding tot helpende zorg en welzijn, maar ze zou nu niet willen overstappen naar de zorg.

Na het faillissement van haar eerste werkgever zat ze een tijdje in de bijstand. Het was een heftige tijd die haar emotioneel had aangegrepen en ze kon wel wat ondersteuning gebruiken. Lang zat ze niet thuis: via een consulent van IBN, een sociaal-werkbedrijf dat mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt begeleidt naar werk, kwam ze terecht bij Wiltec. Het bedrijf is blij met haar. Dat komt ook omdat haar loon deels is gesubsidieerd: zij heeft een arbeidsbeperking en kan niet dezelfde hoeveelheid werk leveren als sommige collega's. Daarom wordt er jaarlijks bij haar een zogenoemde loonwaardemeting gedaan. Daarbij wordt gekeken hoeveel werk zij verzet in vergelijking met haar collega's. Is dat minder, dan krijgt haar werkgever het verschil vergoed door de gemeente. Jamlean vindt dat een beetje overbodig, althans voor zover het haarzelf betreft. 'Ik ben gegroeid', zegt ze. Maar voor Wiltec neemt de loonkostensubsidie risico's weg, bijvoorbeeld op relatief hoog ziekteverzuim onder 'mensen met een rugzakje.'

Geen vangnet

Ook de carrière van Jivko Dilanov (54) liep niet gesmeerd. Met een blauw doekje boent hij de bureaus in de hal van het Werkgeversservicepunt (WSP) in Den Bosch. Dilanov levert graag kwaliteit, vertelt hij. Ooit studeerde hij economie in Bulgarije en liep hij in Nederland stage bij ABN Amro. Jaren later kwam hij terug als arbeidsmigrant. 'Het was heel moeilijk', herinnert hij zich. Hij oogt als een zakenman, met glad geschoren wangen en de grijze haren keurig gekapt. Natuurlijk was hij graag als econoom aan de slag gegaan, maar door omstandigheden kwam het er nooit van om de taal goed te leren en zijn diploma ook in Nederland te halen. Hij werkte in een broodfabriek, in een vleesfabriek, klom op van productiemedewerker tot teamleider, had in tien jaar tijd 'vier of vijf' banen, maar nooit voor langer dan een paar jaar. Dilanov had geen vangnet, kwam in de problemen, raakte alles kwijt, moest een tijd in zijn auto wonen. Langzaam krabbelde hij op. Hij vond hulp bij de aanpak van zijn schulden en werkt sinds zes maanden bij GWS de schoonmaker. Bij dit schoonmaakbedrijf uit Den Bosch heeft hij een vast contract. 'Nu is het goed, ook met collega's', zegt hij. 'We worden goed behandeld. Hier ben ik niet niemand, ik ben iemand in het bedrijf.'

Dilanov en Jamlean zijn voorbeelden van mensen die dankzij verschillende subsidiepotjes, regelingen en regionale initiatieven aan hun baan kwamen. Volgens Divosa, vereniging van directeuren van het gemeentelijk sociaal domein, is de arbeidsmarktregio Noordoost-Brabant erg goed in het benutten van die mogelijkheden. En terwijl Dilanov zich ontfermt over de schoonmaak van de hal, het keukentje en de wc's, vertelt WSP-manager Inge Willems in een vergaderzaal waar hem dat in zit.

Korte lijntjes

In de regio, die loopt van Boxtel in het westen tot Boxmeer in het oosten, ontvangen ongeveer 14.000 mensen een werkloosheidsuitkering, van wie er bijna 8800 in de bijstand zitten. Met 2,6% ligt het percentage mensen dat een uitkering ontvangt lager dan het landelijk gemiddelde van 4,4%. Willems: 'Binnen het WSP werken tien gemeenten intensief samen om hen aan het werk te krijgen. De lijntjes hier in Brabant zijn kort.'

Toch worstelen werkgevers met deze ambitie. Zij hebben het idee dat als zij iemand willen aannemen met een afstand tot de arbeidsmarkt, zij verstrikt zullen raken in een web van instanties en loketten. En ze zijn bang voor de risico's: wat als de werknemer zich ziek meldt omdat die het werk niet aankan? Onzekerheid en onbekendheid zorgen ervoor dat in Nederland slechts 12,7% van de werkgevers mensen met een arbeidsbeperking in dienst heeft. 'Er valt nog een wereld te winnen', concludeert Willems.

De kracht van de regio is de betrokkenheid van de verschillende partijen. Op allerlei manieren worden werkgevers verleid om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan te nemen. Die hebben vaak complexe problemen, maar dat hoeft geen belemmering te zijn. Zeker niet nu: de behoefte aan personeel is enorm. In augustus stonden tegenover iedere 100 werklozen 143 vacatures open. Er worden banenmarkten georganiseerd, er wordt geworven via open hiring (waarbij een kandidaat wordt aangenomen zonder te solliciteren), er zijn job coaches, subsidies, risico's worden afgedekt en er wordt gedaan aan job carving — waarbij de baan wordt gevormd rond de kwaliteiten van de sollicitant.

De wil is er dus, en dat blijkt ook uit het verhaal van Gaby Westelaken, Dilanovs baas. De directeur van GWS de schoonmaker schuift ook aan in de vergaderzaal van het WSP. Hij vindt het belangrijk om te investeren in goed werkgeverschap, vertelt hij. Met prijsvechters in de markt kan hij op prijs niet concurreren, maar dat is ook niet zijn ambitie. Zíjn medewerkers hoeven zelden buiten kantooruren te werken en zíjn medewerkers krijgen de aandacht die ze verdienen. Dat loont, is Westelakens ervaring. Het verzuim is laag en werknemers zijn trouw.

Van de 200 personeelsleden hebben er twintig tot dertig 'een rugzakje', vertelt hij. Hij vindt ze via het WSP, via instanties, via open hiring of via via — 'we hebben een goed imago, dat helpt.' Laatst nog, tijdens het festival Jazz in Duketown, waarvan Westelaken voorzitter was, sprak een vrijwilliger hem aan: 'Hij zei: luister, mijn buurman zit diep in de problemen, kan hij niet bij jullie komen solliciteren? Nou, die man kwam langs en kon meteen beginnen. Zo gaat dat dan.'

Statushouders, mensen met psychische problemen of schulden, hij verwelkomt ze met open armen: 'Als je er aandacht aan besteedt, heb je heel goede medewerkers.' Maar loonkostensubsidie? Daar begint hij niet aan. 'Nu nog veel te veel gedoe.' Ja, hij heeft nu een Wajonger (iemand die valt onder de Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten) in dienst, 'maar ik heb liever mensen die niet langdurig in de bijstand zitten, anders moet je een heel ingewikkeld traject in'.

Statige werkkamer

Twee kilometer verderop, op het monumentale stadhuis van Den Bosch, herkent Marianne van der Sloot de bezwaren die er leven tegen het aannemen van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. 'Onbekend maakt onbemind', vermoedt de kersverse wethouder, die de lokale arbeidsmarkt in haar portefeuille heeft. Want het werkt wel, leert de ervaring: 'Tachtig procent van de mensen die met loonkostensubsidie aan een baan komen, behoudt die voor lange tijd', zegt ze. 'Toch hebben werkgevers het gevoel dat het veel gedoe is, en een groot risico om iemand met zo'n afstand tot de arbeidsmarkt aan te nemen. Zonde.'

Van der Sloots statige werkkamer biedt uitzicht op de Markt, omringd door winkels en horeca. Vanuit haar raam kan ze de gevolgen van de arbeidsmarktkrapte zien. Ze wijst: 'Dat café daar op de hoek is nu vaker dicht vanwege personeelsgebrek. Maar ik merk het ook intern: bij de gemeente staan op 1500 banen 80 vacatures open. Dus ook wij kunnen niet verder met sommige projecten.'

Werkgevers die op bezoek komen, zijn soms de wanhoop nabij, vertelt ze. 'Ze zeggen: “Help me alsjeblieft met het vinden van mensen. Dat mogen ook gepensioneerden zijn, of mensen die maar een paar uur per week kunnen werken, áls we ze maar kunnen inzetten.” Dus als er een moment is waarop we mensen aan het werk kunnen krijgen, is het nu.'

Bart Zegers komt binnen. De directeur van Wiltec, de baas van Veronique Jamlean, is naar Den Bosch gereden voor een gesprek over personeelstekort en de oplossingen die hij daarvoor ziet. De wethouder moet weg, ze heeft een andere afspraak, maar vindt het geen probleem als haar kamer nog even gebruikt wordt voor het interview. 'Ja ja, dat zijn die korte Brabantse lijntjes', zegt Zegers lachend.

Eén loket

Anders dan Westelaken is Zegers wél enthousiast over de mogelijkheden die loonkostensubsidie biedt. 'Het is soms ingewikkeld, maar als je je er een keer in hebt verdiept, wordt het makkelijker', zegt hij. 'Het gedoe is vooral dat er zoveel loketten zijn.' Naast zijn werk zet Zegers zich er in verschillende advies- en netwerkclubs voor in om de krapte op de arbeidsmarkt te verkleinen. Hij stelt zich oplossingsgericht op: 'Een werkgever wil één loket. Dat gaat geregeld worden', zegt hij. 'Eigenlijk is de arbeidsmarkt namelijk super simpel. Alleen maken we hem zo moeilijk. Het gaat er om dat werkgevers in contact komen met mensen die willen werken. Wie dat dan ook zijn.'

Zegers neemt zoveel mogelijk mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan. Hij richt zich daarbij niet alleen op mensen met een uitkering, maar ook op zogenoemde nuggers: nietuitkeringsgerechtigden. Dat zijn vaak mensen die, bijvoorbeeld vanwege de opvoeding van de kinderen, jarenlang niet werkten en nu maar moeilijk een baan kunnen vinden. Zegers: 'UWV en gemeente hebben geen zicht op deze groep. Maar er zitten mensen tussen die soms wel honderd brieven hebben gestuurd en gewoon geen baan vinden. Ik vind dat onbegrijpelijk en triest.'

Net als Zegers, ziet ook het WSP kansen: met wat hulp kan dit onbenut arbeidspotentieel best aan het werk geholpen worden. Op een speciaal voor hen geopende website kunnen werkzoekenden zich in gelikte filmpjes voorstellen. Zo kan een werkgever zien wie de kandidaten zijn en wordt voorkomen dat die vanwege een gat in hun cv meteen worden afgeschreven.

Den Haag

Het is het zoveelste initiatief om vraag en aanbod in de regio bij elkaar te brengen. En het bezwaar dat al die kansen en mogelijkheden te versnipperd zijn, wordt binnenkort getackeld. In januari opent een loket waar álle informatie voor werkgevers en werkzoekenden wordt samengebracht. 1Werkcentrum gaat het heten. De domeinnaam is geclaimd en aan de campagne om de naamsbekendheid te vergroten wordt gewerkt.

Inge Willems van het WSP is intensief bij het project betrokken. 'Ontschotte, integrale dienstverlening is het doel', vertelt zij. 'Het beleid verandert niet, maar voor de werkgever en werkzoekende wordt het makkelijker. Want of de kandidaat voor een baan wordt aangeleverd via het UWV, een sociaal werkbedrijf, de gemeente of via een andere weg, dat maakt dan niet meer uit. Alle informatie vind je vanaf dan daar.'

Centraliseren is een manier van werken die ook in Den Haag als kansrijk wordt gezien. Vorige maand schreven de ministers Van Gennip van Sociale Zaken en Schouten van Participatie in een brief aan de Tweede kamer dat het kabinet streeft naar één loket in elk van de 35 arbeidsmarktregio's.

Keek Den Haag de plannen af in Brabant? Willems glimlacht fijntjes. Ze weet het niet. Maar dat het een goed plan is, daarover zijn alle betrokkenen het eens. Het kan haast niet anders dan dat het éénloket- beleid meer werkgevers zal overhalen om mensen met zo'n vermaledijd rugzakje een baan aan te bieden. De verwachtingen zijn hooggespannen: 'Niet alle werkgevers zullen het doen, denk ik, maar als we van 12,7% naar 25% gaan is dat al heel mooi.'