In de snel ontwikkelende digitale wereld krijgen mkb-bedrijven te maken met talloze kansen en uitdagingen. Met de introductie van ChatGPT is ook AI (Artificial Intelligence, ofwel kunstmatige intelligentie) voor velen toegankelijk geworden. Deze – relatief nieuwe technologie voor ondernemers – krijgt een steeds grotere impact op het bedrijfsleven en gaat dwars door alle sectoren heen. Hoe zorgen we ervoor dat het mkb aan de slag kan met AI? Welke mogelijkheden biedt het? En hoe kijken onze Brabants Besten ondernemers aan tegen de kansen en uitdagingen die het met zich meebrengt? Wij brachten Brabants Besten Jan van den Broek (Macek Technika) en Dennis Spierings (MSG) in gesprek met Sasker Soontiëns en Tijs Berens (Skill-Up), experts op het gebied van AI-implementatie.
Over
Sasker Soontiëns en Tijs Berens: Vanuit het vraagstuk: “Hoe kun je moderne technologie op een goede manier met mensen verbinden?” startten Sasker Soontiëns en Tijs Berens nèt voor de uitbraak van de coronapandemie met hun bedrijf Skill-Up. Met achtergronden in zowel sociale verandervraagstukken als technologie creëren ze nu bewustwording rondom AI, geven ze trainingen om de basisbeginselen van de technologie onder de knie te krijgen en implementeren ze AI-toepassingen bij bedrijven, onderwijs- en overheidsinstellingen.
Jan van den Broek: Bij productiebedrijf Macek Technika werken voornamelijk mensen met een arbeidsbeperking. Brabants Besten Jan van den Broek streeft ernaar om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk te krijgen én te houden. Op de werkvloer in Oss is geen verschil tussen werknemers met en zonder beperking. Jan ziet kansen in AI op het gebied van controlefuncties in de productie, maar vreest dat automatisering de mogelijkheid tot werken voor zijn mensen weghaalt.
Dennis Spierings: In de fabriek van MSG worden gereedschappen en precisieonderdelen voornamelijk in kleine batches geproduceerd. Bij dit precisiewerk komen iedere keer veel verschillende variabelen om de hoek kijken zoals materialen, programma’s en hoge eisen. Brabants Besten Dennis Spierings beweegt mee in een vak dat nooit stilstaat en kijkt graag naar de nieuwste technieken om klaar te zijn voor de toekomst. Dennis ziet kansen in AI om zijn bedrijfsprocessen en machines te optimaliseren. Hij hoopt dat de techniek meer vrijheid en flexibiliteit aan medewerkers kan bieden om te voldoen aan de wensen van de nieuwste generatie op de werkvloer.
Hoe kan AI bijdragen aan het verhogen van de arbeidsproductiviteit? En liggen die kansen er voor iedereen?
Sasker: AI is er al een hele tijd, maar was lang niet voor iedereen bereikbaar. Met de opkomst van onder andere ChatGPT zijn we dat kantelpunt nu voorbij. AI kan op ontelbaar veel manieren worden toegepast in vrijwel iedere sector. Van specialistische systemen zoals autonome voertuigen tot het overnemen van administratieve taken. Het mooiste aan AI vind ik dat mensen tot meer in staat zijn, zonder dat ze daarvoor een hele nieuwe skill hoeven aan te leren.
Tijs: Doordat AI veel repetitieve taken kan overnemen, kunnen mensen zich bezighouden met de kern van het werk. Met datgene waarvan ze blij worden. Ik ben er daarom van overtuigd dat AI mensen versterkt, maar niet vervangt. Hoe kijken jullie daar tegenaan Jan en Dennis?
Jan: De kracht van ons bedrijf zit bij de creativiteit van de mensen. Wij zoeken naar een creatieve oplossing waardoor iets wél kan. AI pakt echter alles aan vanuit algoritmes. In die zin zie ik de systemen als een bedreiging: mensen worden steeds luier, wat de doodslag is voor hun creativiteit. Terwijl die creativiteit juist onze kracht is.
Tijs: De creativiteit van de mens is iets unieks. AI hoeft die creativiteit niet te ontnemen, maar kan er juist ruimte voor bieden. Door het standaardwerk over te dragen aan AI, krijg je meer capaciteit beschikbaar en blijft er juist meer tijd over voor creativiteit. Daarbij blijft het natuurlijk wel belangrijk dat we elkaar blijven uitdagen: we moeten op het scherpst van de snede zijn.
Dennis: Ik zie juist ook de kansen van AI. In onze fabriek richten we ons op de productie van kleine batches en werken we met veel verschillende materialen en programma’s. Dit maakt ons werk erg foutgevoelig. Onze klanten stellen bovendien hoge eisen, die in documenten opgeschreven staan. Het doornemen hiervan en vervolgens het instellen van de machines kost ons veel tijd. Ik denk dat AI onze processen kan versnellen én de foutmarge kan verkleinen.
Hoe gaan we om met de ethische vraagstukken rondom AI?
Jan: Ik zie inderdaad dat AI kansen biedt voor bepaalde handelingen, zoals het doorverbinden van de telefoon. Waar ik voor vrees is dat AI zich gaat mengen in het primaire proces tussen mensen, in het interpersoonlijke contact. En dat is juist zo belangrijk, zeker voor de mensen bij ons op de werkvloer. We laten steeds meer over aan de technologie, maar waar trek je de grens? Ik maak me zorgen om dat ethische vraagstuk.
Sasker: Ik begrijp jouw zorgen, Jan. We moeten nadenken over wat de mens blijft doen versus wat kan de machine overnemen. Dit vraagstuk loopt al langer, ook al voor de opkomst van AI. Zo zag je bijvoorbeeld dat er monitoringssystemen werden ontwikkeld waarmee managers hun werknemers controleren. Maar met zulke technologieën moet je jezelf afvragen of je goed bezig bent. Mensen willen niet werken voor een bedrijf dat op zo’n manier omgaat met medewerkers. Met de huidige arbeidsmarktkrapte ga je het dus niet redden als je zulke technologieën toepast. Mijn advies is: sta stil bij ethische vraagstukken en opereer altijd vanuit de mens om een goede balans tussen mens en technologie te bereiken.
Zoek de balans tussen mens en technologie
Waar start je als mkb-ondernemer?
Dennis: Voordat we AI goed kunnen implementeren, denk ik dat we onze data op orde moeten hebben. Daarom hebben wij digitale systemen aangeschaft waarmee we onze data zo zuiver mogelijk maken. Daar wil ik gegevens uit halen en inzetten voor het bedrijf, zoals het lezen van tekeningen, het maken van offertes en het uitlezen van kwaliteitsnormen en -eisen. Het doel is om de machines zo optimaal mogelijk en wellicht zelfs vanaf afstand te kunnen programmeren. Tijd en geld blijven wel uitdagingen bij de implementatie van nieuwe systemen. We nemen risico’s en weten dat de snelheid bij de overschakeling naar een nieuw systeem eerst naar beneden gaat.
Sasker: Tijd en geld zijn voor veel (mkb) ondernemers drempels bij de implementatie van AI. We adviseren daarom ook om niet zomaar in de AI-hype te duiken. Het is belangrijk om eerst bewustwording te creëren: ga als ondernemer na wat AI jouw bedrijf kan bieden én welke data je nodig hebt. Op die manier maak je een goede, weloverwogen keuze en verklein je het afbreukrisico.
Tijs: We zien het gebeuren bij iedere hype rondom een innovatie: je hebt mensen die vooroplopen, ook wel de early-adopters genoemd en je hebt mensen die zich wat sceptischer opstellen tegenover de ontwikkeling. Met de enthousiaste early-adopters start je met experimenteren: neem een casus uit de praktijk en ga ontdekken hoe AI kan helpen in het oplossen ervan. De uitkomsten van deze experimenten deel je vervolgens in de organisatie, om op die manier steeds meer mensen te betrekken. Betrek juist ook de mensen die wat sceptischer zijn om het tegengeluid te horen. Zo ontdek je uiteindelijk welke toepassing van AI geschikt is om toe te passen binnen jouw bedrijf.
Hoe krijg je mensen mee in de veranderingen?
Sasker: De enige constante die we hebben, is verandering. We leven in een continu veranderende wereld, waardoor ook ons werk steeds verandert. En dat in een steeds hogere versnelling. Voor veel mensen is dat een uitdaging. Begin daarom binnen je bedrijf met een klein groepje te experimenteren met AI en betrek vervolgens de rest van de organisatie stap voor stap. Zo laat je rustig een sneeuwbal van de berg rollen en veroorzaak je geen lawine.
Tijs: Bewustwording speelt een belangrijke rol in het meekrijgen van personeel tijdens veranderingen. Zorg ervoor dat de mensen begrijpen waar je het over hebt en leren wat de technologie voor hen kan betekenen. Zorg ervoor dat het geen ‘ver-van-mijn-bed-show’ wordt, maar dat mensen zelf zien wat ze aan de technologie hebben en erover gaan nadenken.
Jan: Ik zie vaak gebeuren dat enthousiaste medewerkers zelf ideeën aandragen. In een kleinere organisatie vinden mensen het leuk om te laten zien wat ze in hun vrije tijd doen. Ze zijn dusdanig betrokken bij het bedrijf dat ze meedenken hoe ze die passie in het werk kunnen inzetten. Die betrokkenheid maakt dat mensen het ook leuk vinden om nieuwe innovaties te testen. Wat mij betreft is dat echt de kracht van het mkb.
Laat de AI-sneeuwbal rustig de berg rollen, maar veroorzaak geen lawine
Dennis: Ik zie bij ons ook gebeuren dat vooral de jonge medewerkers mogelijkheden en toekomst zien in AI. Maar tegelijkertijd heerst ook de vraag of het werk dat ze nu doen over een aantal jaar nog wel bestaat. Ze vinden het leuk om software te programmeren en de machine te bedienen, maar vragen zich af of dat werk door robots overgenomen gaat worden.
Tijs: Technologische verandering verandert de behoefte. Daarom zal er niet per se minder werk komen, maar het werk wordt anders. Zo blijkt uit onderzoek van IBM dat door de komst van AI meer dan 40% van de werkenden zich binnen drie jaar zou moeten omscholen om relevant te blijven voor de arbeidsmarkt. Een leven lang ontwikkelen wordt door de uitrol van nieuwe technologieën als AI daarom alleen maar belangrijker.
Hoe zien jullie de toekomst voor je?
Dennis: Waar ik naartoe wil werken, wellicht met de hulp van AI, is een autonome fabriek. Ik wil dat mijn mensen op afstand de fabriek kunnen bedienen en op afstand producten kunnen maken. De nieuwste generatie op de werkvloer vraagt om meer vrijheid en wil hun eigen agenda kunnen bepalen. Ik wil aan die wens voldoen door het mogelijk te maken om op afstand te werken.
Sasker: De snelheid van ontwikkelingen is de afgelopen jaren flink toegenomen en dat zal de komende jaren ook zo blijven doorgaan. Ik hoop dat er technologieën blijven doorbreken die toegankelijk zijn voor een grote groep mensen. Hoe gaaf is het dat we met minder middelen, steeds meer kunnen bereiken? Ik denk dat AI op hoog tempo veel potentie gaat openbreken voor de mens.